Doorwerking

Studentcoach: Marloes Van Roon + 
Docent met expertise: Debbie Verveer

Onderzoeksvraag

Hoe kan een duidelijke en gedragen zorgvisie bijdragen aan het welbevinden van zowel leerkrachten als leerlingen in mijn praktijk, en welke stappen kan ik nemen om deze zorgvisie te ontwikkelen en implementeren?

Mijn school en ik

Als je meer wil weten over mij en de school waar ik werk, klik dan hier. 

Mijn aannames

Ik merk op dat enkele collega's moeite hebben om taken op te nemen binnen de brede basiszorg en deze doorverwijzen naar het zorgteam, terwijl sommige van deze taken binnen fase 0 van het zorgcontinuüm zouden moeten blijven. Zo merk ik regelmatig op dat (vaak oudere) collega's hulpvragen van leerlingen doorschuiven: leerling is verdrietig omdat ouders ruzie hebben gemaakt, leerling x kopiëert leerling y haar kledingstijl, kleine drama's tussen vriendinnen over wie spreekt met wie af buiten school, leerlingen zijn eenmalig onbeleefd tegen de klasleerkracht... Dit zijn zaken die niet behoren tot het takenpakket van een zorgleerkracht, zeker niet op een school dat zo weinig zorguren heeft en geen vaste zorgcoördinator. Klasleerkrachten zouden de tools moeten bezitten om deze gesprekken zelf te bemiddelen. Ik denk daarnaast dat niet alle collega's weten welke interventies horen binnen brede basiszorg en waar de grens ligt met de verhoogde zorg. Al deze aannames zal ik later in het onderzoek aftoetsen bij het team.

Mijn praktijkvraag

Rechtstreeks onderbouwen met bronnenstudie?

Hieronder leest u waar mijn praktijk nood aan heeft. Als u wil weten hoe ik tot deze actiepunten kom, kan u de pagina 'mijn plan' lezen. 

Wat ik integraal probeer te verbeteren in mijn praktijk, is drieledig:

1. Geef de zorg terug aan de klasleerkracht

Het onderzoek richt zich op het versterken van het zorgbeleid door te focussen op preventieve aanpak en een sociaal veilige schoolomgeving. Zoals Kees van Overveld (2017) pleit, kan een sterke preventieve aanpak, met een focus op de gehele klas, tegemoetkomen aan de behoeften van 85-90% van de leerlingen. Volgens Mathyssen en Gevaert (2022) hebben sommige leerlingen kortdurende ondersteuning nodig, terwijl anderen langdurige zorg vereisen. Het zorgcontinuüm is volgens hen een flexibel systeem waarbij kinderen in binnen de fases reizen, omdat de noden niet af te bakenen zijn in vakjes. In fase 0 en 1 van de zorg blijft de klasleerkracht echter de spil. Het is dus belangrijk om de zorg terug te geven aan de klasleerkracht (Mathyssen & Gevaert, 2022). 

Voor mij is elke leraar is per definitie een zorgleraar, omdat zorg en leren samen horen. De klasleerkracht is het dichtst bij de leerlingen betrokken en begrijpt hun behoeften het beste. De leraar kan in deze positie dus het beste observeren en monitoren. Via gerichte ondersteuning kan een leerkracht op zoek gaan naar het waarom van hun acties. Ik ben ervan overtuigd dat dit de noodzaak voor intensieve interventies in hogere zorgfases vermindert, waardoor de druk op het zorgteam afneemt. Niet alles hoeft als zorg te worden bestempeld en moet gemeld worden aan het zorgteam. 

2. Welzijn van de leerkracht

Het welzijn van leerkrachten speelt een grote rol in het leren van leerlingen. Collega's ondersteunen en versterken helpt hen om zelfverzekerd taken binnen de brede basiszorg op zich te nemen, zonder dat dit hun werkdruk onnodig verhoogt (Mathyssen & Gevaert, 2022). 

Een positieve schoolsfeer, waarin collega's warm en waarderend met elkaar communiceren, zal ik proberen te verwezenlijken door een inspiratiesessie in stap 2. Door leerkrachten te empoweren door te benadrukken dat ze al goed bezig zijn met zorg in hun praktijk, creëert het onderzoek een warme werkomgeving waarin zij zich gewaardeerd voelen. Ik geloof erin dat als we leerkrachten de tools te geven om preventief te werken, leerlingen de begeleiding krijgen die ze verdienen. 

In mijn praktijk als klasleerkracht werk ik preventief door oprechte interesse te tonen in hoe het met de leerlingen gaat. Ik geef het goede voorbeeld door respectvol en positief gedrag te tonen en beloon gewenst gedrag met complimenten. Daarnaast ben ik duidelijk en consequent in mijn verwachtingen, zodat leerlingen weten waar ze aan toe zijn. Ook werk ik bewust aan een positief en veilig groepsklimaat door regelmatig groepsbindende activiteiten in te zetten.

Op persoonlijk vlak zie ik groeikansen binnen zelfzorg. Het is belangrijk om goed voor mezelf te zorgen, omdat mijn welzijn direct invloed heeft op de leerlingen. Daarom wil ik bewuster werken aan stressreductie en zelfzorg. Mijn leervraag met dit onderzoek is dus als zorgleerkracht zoek gaan naar een evenwicht tussen het verlichten van de draaglast van collega's en het verhogen van mijn eigen draagkracht.

Voor meer onderbouwing: zie bronnenstudie. 

3. Zorgbeleid en visie

Onderzoek van Struyf (2013) benadrukt dat een goed zorgbeleid en een duidelijke visie van belang is. Wanneer scholen werk maken van een duidelijke aanpak, voelen leerkrachten zich bekwamer en wordt de taakverdeling binnen het team transparanter. Zorg is een verantwoordelijkheid van elke leerkracht en kan niet volledig worden overgedragen aan het zorgteam. Het doel van mijn onderzoek is een kickstart geven aan een waardengedreven zorgvisie op onze school. 

Voor mij is het belangrijk om een gedeelde visie op welbevinden binnen de hele school te ontwikkelen en ouders en externe partners meer te betrekken, zodat we een breder ondersteuningsnetwerk kunnen vormen. Naar mijn mening is de ouderbetrokkenheid en -participatie bij ons op school beperkt tot infomomenten en oudercontacten. Er is wel een schoolraad, maar deze wordt slechts beperkt bevraagd. 

Waarderend actieonderzoek

Voor dit onderzoek zal ik een waarderend actieonderzoek opzetten, dat zich richt op positieve veranderprocessen binnen mijn praktijk. In een tijd waarin het onderwijs continu in beweging is en de druk op leerkrachten toeneemt, is het volgens mij nodig om bewust te kiezen voor een aanpak die ruimte biedt voor verbinding. Ik kies daarom voor het 5V-model van Appreciative Inquiry, dat bestaat uit de stappen: verwoorden, verwonderen, verbeelden, vormgeven en verwezenlijken. Waarderend actieonderzoek stimuleert positieve veranderingen door te focussen op wat al goed werkt, in plaats van alleen problemen op te lossen. Ik hoop hiermee op een betere besluitvorming, meer respect voor onderlinge verschillen en verbeterde samenwerking en ben er daarom van overtuigd dat deze methode past bij mijn schoolteam. 

Dit onderzoek is innovatief omdat het uitgaat van sterke punten en waarden van alle betrokkenen binnen de school, wat aansluit bij de whole school approach en de positieve psychologie. Alle betrokken partijen  (directie, secretariaat, zorgteam, collega's, ouders, leerlingen en externe scholen) worden tijdens meerdere personeelsvergaderingen, schriftelijke en mondelinge bevragingen, spelvormen aangezet om te denken in mogelijkheden, krachten en talenten. Ze worden op deze manier betrokken bij beleidsvoering van de zorgcultuur en ontwikkelen hierbij hun overtuigingen en waarden. 

Leeswijzer

Dit schema aanpassen

1. Signaleren

Stap 1: Verwoorden

In deze stap zal ik de beginsituatie van ons welzijnsbeleid proberen te schetsen door directie, beleidsdocumenten en collega's te bevragen. Daarnaast probeer ik de beginsituatie van de leerkrachten en het zorgteam in kaart te brengen. Ik zal kijken naar hun mindset, hun sterktes en behoeften. 

Stap 2: Verwonderen

1. Tijdens PV3 organiseer ik samen met het zorgteam een inspiratiesessie met alle personeelsleden. De leerkrachten zullen positieve ervaringen van handelingen binnen de brede basiszorg delen d.m.v. 'Het succesinterview' uit het boek Waarderend Leren in het voortgezet onderwijs (Van Buurt, Teeuwisse & Timmermans, 2022). De leerkrachten kunnen in deze groepjes bekrachtigd worden in hun oorspronkelijke handelen en ze kunnen elkaar onderling inspireren. Hieruit vloeit een inspiratielijst.
2. Met de leerlingenraad spelen we het spel Welbevindinges van de Scholierenkoepel om ook hen inspraak te geven in het beleid rond welbevinden.

De keuzes die ik maakte in de interventies hierboven, zijn gebaseerd op de positieve psychologie. Mijn ontwerp richt zich op wat al goed werkt binnen de basiszorg op school en stimuleert leerkrachten om elkaar te inspireren door succesverhalen te delen. Vanuit de waarderende psychologie blijkt dat een positieve benadering en betrokkenheid binnen het onderwijs leerkrachten ondersteunt om zelfstandig invulling te geven aan de brede basiszorg (Cooperrider & Srivastva, 1987).

Ook sluiten de acties hierboven aan bij het constructivisme, een leertheorie die stelt dat leren een interactief proces is waarin individuen kennis opbouwen op basis van hun eigen ervaringen en interacties met de wereld. In plaats van kennis passief te ontvangen, bouwen lerenden hun eigen begrip door nieuwe informatie te integreren met hun bestaande kennis. Dit onderzoek is erop gericht dat leerkrachten en leerlingen kunnen leren van elkaar door het uitwisselen van positieve ervaringen binnen de zorg in hun klaspraktijk. 

Bronnenstudie

In dit stukje van mijn portfolio onderzocht en analyseerde ik vele bronnen om enerzijds te achterhalen hoe ik alle partijen het beste kan betrekken in het uitwerken van de zorgvisie en anderzijds welke preventieve interventies kunnen zorgen voor een zorgpiramide die in balans is. Ik beschrijf hierbij ook hoe ik dit aanpak in mijn praktijk en in mijn onderzoek. 

2. Ontwerpen

Mijn plan

Het ontwerp volgt de vijf stappen van het model van Appreciative Inquiry: verwoorden, verwonderen, verbeelden, vormgeven en verwezenlijken voor het vormen van een zorgvisie, wat aansluit bij de positieve psychologie. 

Bronnenstudie

In dit kopje lees je welke bronnen ik onderzocht om tot mijn plan te komen en deze bronnen heb ik daarna in een literatuurtabel naast elkaar geplaatst. 

Stap 3: Verbeelden

1. Ik stel aan de leerlingenraad een wondervraag over de ideale zorg op school en laat hen hierover tekeningen maken. Zo creëren we een toekomstvisie voor welbevinden op onze school. Bij deze interventie maak ik gebruik van het waarderend principe dat mensen en organisaties zich graag laten leiden door een inspirerend en positief toekomstbeeld. Dit toekomstbeeld wordt praktisch gemaakt door concrete actiepunten te formuleren (Lammers, van Zundert & te Plate). 
2. In deze stap vraag ik ook input van ouders over de zorg op onze school tijdens een één-op-ééngesprek. Maatregelen die naar voren komen tijdens de gesprekken worden mogelijks opgenomen in het zorgbeleid, na overleg met zorgteam, directie en collega's. 

3. Realiseren

Stap 4: Vormgeven

Per vakgroep worden acties binnen verhoogde zorg aangevuld, geformuleerd en aangepast met als resultaat een lijst van actiepunten binnen verhoogde zorg in het leerlingvolgsysteem.

4. Evalueren

Stap 5: Verwezenlijken

De geformuleerde acties binnen verhoogde zorg krijgen een plek in het leerlingvolgsysteem op Smartschool. De acties worden uitgevoerd en opgevolgd.

Hoe successen vieren?

De lijst van acties binnen de brede basiszorg worden opgenomen in het schoolreglement. De zorgvisie van de school wordt verder uitgewerkt.