Stap 2: Verwonderen

1. Inspiratiesessie

Om de diversiteit van de personeelsleden in kaart te brengen, zal ik in deze stap succesfactoren, talenten en waarden achterhalen d.m.v. Het Succesinterview, een methode uit het handboek Waarderend leren in het voortgezet onderwijs (Van Buurt, Teeuwisse & Timmermans, 2022). De collega's interviewen elkaar in duo's tijdens een personeelsoverleg over een zorgactie binnen hun klaspraktijk waar ze fier op zijn. Nadien denken ze na over hun persoonlijke waarden en de waarden uit de schoolvisie die schuilen achter hun acties. Deze waarden worden vezameld in een woordwolk d.m.v. Mentimeter. De zorgacties worden verzameld in d.m.v. een online vragenlijst in een  inspiratielijst en deze wordt aan alle collega's digitaal maar ook op papier bezorgd in de leraarskamer. Op deze manier kan ik een transfer maken van de onderzoeksresultaten naar andere praktijken en verhoog ik de transparantie van het veranderingsproces. Ik hoop dat collega's hiermee worden aangezet om zorgacties van andere collega's uit te testen in hun praktijk.

Om deze inspiratiesessie te begeleiden maakte ik een presentatie. Tijdens deze presentatie benadrukte ik ook de urgentie van welbevinden van leerkrachten, het nut van de inspiratiesessie en het effect hiervan op het welbevinden en leerprestaties van leerlingen. De presentatie vind je hieronder:

Verantwoording onderzoeksmethode

Samenwerken is voor mij ook het uitwisselen van positieve ervaringen (zie positieve psychologie). Door leerkrachten positief aan te moedigen dat ze al goed bezig zijn, kan ik hen met deze onderzoeksmethode in hun kracht zetten. Volgens Cann et al. (2021) is het zinvol om ervoor te zorgen dat leraren zich gewaardeerd voelen in hun werk. Bij het begeleiden van veranderprocessen spelen volgens Mars (2023) mogelijkheden tot interactie, waarbij successen gevierd mogen worden, een belangrijke rol.

Daarentegen kan door uitsluitend te focussen op succeservaringen het risico ontstaan dat structurele problemen of uitdagingen over het hoofd worden gezien, waardoor een onvolledig beeld ontstaat. Bij 'Het Succesinterview' is het belangrijk om te definiëren wat onder 'succes' wordt verstaan en ervoor te zorgen dat de interviewvragen daadwerkelijk inzicht geven in de factoren die tot dit succes hebben geleid. Reflectievragen uit de presentatie kunnen helpen om de validiteit te verhogen.

Personeelsleden krijgen zelf de regie en gaan aan de slag om te bedenken wat ze al bereikt hebben. Door hun psychologisch kapitaal (Steeneveld, 2015) te ontwikkelen tijdens de inspiratiesessie kunnen ze beter omgaan met lastige situaties (veerkracht). Ze hebben meer vertrouwen in hun eigen kunnen (zelf-effectiviteit), meer alternatieven om dingen op te lossen (hoop). Ze leren van hun fouten en krijgen inzicht in wat hun positieve bijdrage aan het proces is (optimisme). Dit maakt de personeelsleden volgens mij meer stressbestendig en daarmee ook productiever, waardoor ook de groeimindset van participanten kan versterken. 

Data-analyse 

Uit de resultaten van de Mentimeter kon ik ontdekken dat leerkrachten in mijn praktijk voornamelijk belang hechten aan de waarden: betrokkenheid, luisterbereidheid, kwetsbaarheid en vertrouwen. Dit zijn dus de krachten van mijn team.

De resultaten van de Mentimeter vind je hieronder: 

Hier vind je de inspiratielijst brede basiszorg:

Conclusie

Ik ben tevreden met zowel het verloop als de resultaten van de inspiratiesessie. In de inspiratielijst lees ik enorm veel goede voorbeelden van zorg op school en in de klas. De leerkrachten waren tijdens de sessie enthousiast en deelden met plezier hun positieve ervaringen met elkaar. De richtvragen voor het interview waren voor velen zelfs overbodig, omdat de verhalen maar bleven komen. Ook de waarden die gekoppeld werden aan hun acties, sluiten aan bij mijn visie. Zo vind ik het bijvoorbeeld erg belangrijk om te laten weten aan leerlingen dat ik een mens ben met eigen gevoelens en vertel ik af en toe over mijn persoonlijk leven, wat nabijheid en betrokkenheid schept. De personeelsleden worden niet afgerekend, maar krijgen juist handvatten om zichzelf te ontwikkelen. Ze ontdekken dat ze al een hoop in huis hebben en al veel succeservaringen hebben opgedaan.  

2. Welbevindinges

Welbevindinges is een interactief bordspel, dat leerkrachten helpt om klasgesprekken te voeren rondom het thema welbevinden op school. Ze moeten het bordspel zelf eerst nog personaliseren. Ze maken zelf: 

• Tegenslagkaarten: Wat zijn momenten waarop je je slecht kan voelen op school?
• Kanskaarten: Waarvoor en waarom kom je graag naar school?
• Hulpkaarten: Waar of bij wie kan je hulp zoeken op school als iets niet goed loopt?

Doorheen het spel moeten de leerlingen tegenslagkaarten oplossen met hulp- of kanskaarten. Is er geen geschikte kaart, zoeken ze zelf een oplossing.

Een uitgebreide handleiding van het spel vind je hier:

Verantwoording onderzoeksmethode

Het spel Welbevindinges heeft als voordeel dat het leerlingen actief betrekt bij het welzijnsbeleid van de school. Doordat het in spelvorm wordt aangeboden, verlaagt het de drempel om ervaringen en meningen te delen. Dit levert waardevolle informatie op over bestaande knelpunten en mogelijke verbeteringen binnen de school.

Toch zijn er ook nadelen. Leerlingen kunnen zich laten beïnvloeden door groepsdruk, waardoor ze sociaal wenselijke antwoorden geven. Daarnaast is het lastig om de resultaten te generaliseren naar de hele schoolpopulatie.

Om transparantie te waarborgen, is het belangrijk dat scholen vooraf duidelijk maken hoe de verzamelde informatie wordt verwerkt en teruggekoppeld. Ook ethiek speelt een rol: leerlingen delen mogelijk gevoelige informatie over hun welzijn. Daarom is het belangrijk om een veilige omgeving te creëren, anonimiteit te garanderen en hen goed te informeren over het gebruik van hun input.

Analyse data

Conclusie

Wat op school wordt gewaardeerd door deze leerlingen is humor, ontspanning, beweging, interactie, complimenten en creatieve lessen. Hier heeft de leerkracht zeker invloed op.

Wat opvalt is dat deze leerlingen weinig weet hebben van de Helpende Harten (conflixers), niet snel geneigd zijn hulp te vragen aan het secretriaat of directie. Ook vinden ze hun weg naar de hulplijnen op Smartschool niet gemakkelijk. Veel leerlingen geven aan dat ze regelmatig steun zoeken en vinden bij vrienden tijdens lessen maar ook tijdens de pauzes. De weg naar de klasleerkracht, vakleerkracht, zorgleerkracht hebben deze leerlingen al wel gevonden en ze zijn ook op de hoogte van het bestaan van de externe partners CLB en VOKAN. 

Een actiepunt voor het zorgbeleid is dus het kenbaar maken van alle partijen waar leerlingen terecht kunnen als ze met iets zitten. Dit zou kunnen met een presentatie aan het begin van het schooljaar of het uithangen van affiches. Dit wordt later besproken tijdens een zorgoverleg zodat dit kan worden meegenomen in het beleid.