Observatie van workshops
VOKAN geeft gedurende vijf lesuren ervaringsgerichte, maar ook theoretische workshops aan alle eerstejaars leerlingen. De workshops helpen leerlingen te begrijpen wat hun executieve vaardigheden zijn en hoe ze deze kunnen reguleren. Elke les richt zich op een specifieke EF.
Methode: observatie op klasniveau
Tijdens de workshops observeer ik leerlingen a.d.h.v. een observatieformulier. Ik zal turven welke leerlingen specifiek gedrag stellen gekoppeld aan de EF.
De groep die ik zal observeren bestaat uit 25 elf- en twaalfjarigen, waarvan 7 jongens. Vanuit de klassenraad van 14 oktober is gebleken dat het een klasgroep is met weinig focus waar er een strakke leiding nodig zou zijn. Deze info kon ik terugvinden in het leerlingvolgsysteem.
Verantwoording onderzoeksmethode
Met deze observatie breng ik het gedrag van leerlingen in kaart binnen een natuurlijke context. Om de observatie objectief, betrouwbaar en efficiënt te maken, gebruik ik een gestructureerd observatieformulier dat gebaseerd is op de theorie van Dawson & Guare, aangezien VOKAN met deze theorie werkt. Het formulier, dat ik samen met VOKAN heb opgesteld, biedt ruimte voor event sampling en bevat categorieën van gedragingen die elkaar uitsluiten (Gijzen, Koot & Van Bergen, 2018).
Ik ben alert op biases, zoals observation bias (het zien van wat je verwacht te zien) en emotionele betrokkenheid, bijvoorbeeld bij leerlingen met een rugzakje. De stellingen zijn positief geformuleerd zodat ik kan focussen op goed ontwikkelde EF. Daarnaast is er ruimte om context en beïnvloedende factoren te noteren. Een nadeel is echter dat een te strikt formulier de flexibiliteit in het vastleggen van observaties kan beperken.
Data-analyse observatieformulieren
In Figuur 2 zie je de frequentie van positieve observaties (+) en negatieve observaties (-) per EF.
Figuur 2. Zelgemaakte grafiek van de resultaten van de observatie van de workshops rond EF.
Analyse grafiek
- Werkgeheugen: Dit suggereert dat de meeste leerlingen in staat zijn om instructies zonder herhaling te onthouden.
- Impulscontrole: Problemen zoals onderbreken en gebrek aan zelfbeheersing werden regelmatig opgemerkt.
- Plannen en organiseren: Tijdens de workshops werd er minder aandacht besteeds aan het maken van plannen. Ik lette bij de positieve observatie op het afronden van een taak binnen een aangegeven tijd, waarbij de hele klas goed presteerde.
- Flexibiliteit: Leerlingen lijken redelijk goed om te gaan met veranderingen.
- Volgehouden aandacht: Gefocust aan taken werken zonder afgeleid te raken is een aandachtspunt voor deze groep. Ook is de motivatie bij sommigen af en toe afwezig.
- Taakinitiatie: Een paar leerlingen starten niet zelfstandig aan hun taken.
- Emotieregulatie en empathie: Het lijkt dat frustratie en stress bij slechts enkele leerlingen zichtbaar is.
- Metacognitie: Veel leerlingen tonen inzicht in hun sterktes en vragen hulp wanneer nodig.
Conclusie: behoefteanalyse
Uit de analyse blijkt dat de EF werkgeheugen en metacognitie goed ontwikkeld zijn bij de meeste leerlingen. Daarentegen verdienen impulscontrole en volgehouden aandacht meer zorg in deze groep.
Focusgroep terugkoppeling workshops
Een focusgroep (klasleerkrachten van het eerste jaar, zorgteam, directie en VOKAN) evalueerde de workshops. Hieruit kwam naar voren dat de impact beperkt was, vermoedelijk omdat de vaardigheden te geïsoleerd werden aangeboden. Leerkrachten stonden soms ook sceptisch tegenover de workshops.
Daarnaast presenteerde ik de resultaten van de data-analyse van de geobserveerde klas. De leerkrachten die aan deze klas lesgeven, bevestigden mijn interpretatie dat volgehouden aandacht het belangrijkste aandachtspunt is. Deze membercheck versterkt de betrouwbaarheid van mijn beoordeling.
Voor toekomstige projecten wordt beter gekozen voor eenvoudiger taalgebruik, zoals "ik spiegel" i.p.v. "metacognitie". Dit helpt leerlingen de concepten te onthouden. De workshops bestonden uit vijf lessen, maar dit werd als tijdsintensief ervaren voor de beperkte effecten. De focus lag regelmatig op zwakke punten van leerlingen, wat niet altijd motiverend werkte. Wel bleken filmpjes en ervaringsgerichte oefeningen een meerwaarde voor het leerproces.
Bijlagen bij de workshops
Deze zijn ter ondersteuning van de conclusie maar geen noodzaak om door te nemen voor het verdere onderzoek.